مکاتب زندیه و قاجار
از آغاز سده دوازدهم هجری قمری با وجود نابسامانی های سیاسی و اجتماعی ناشی از حکومت های ناصالح و ضعیفی که پس از شاه عباس دوم برسرکار آمدند و نبود حمایت های سنتی از هنرمندان نقاش، به تدریج ظرافت و زیبایی در آثار نقاشی جای خود را به ناپختگی و زوال سپرد.
جانشین شاه عباس دوم، شاه سلیمان که از سال 1077 تا 1105 هجری قمری سلطنت کرد، مردی به غایت خشن، لاابالی و باده گسار بود.
پس از او فرزندش شاه سلطان حسین به جایش نشست و تا سال 1135 هجری قمری سلطنت کرد. در روزگار شاه اخیر که رسیدگی به کار مملکت را از حوصله خود خارج می دانست، شیرازه امور از هم گسیخت. شورش ها و تجاوز امرا آغاز شد و سرانجام با حملات افاغنه، روزگار دولت صفوی پایان یافت.
از آن هنگام تا اوایل دوران قاجار، علی رغم این که برخی نقاشان اواخر دوره صفوی تا اواسط دوران زندیه در قید حیات بودند و سپس با تربیت شاگردانی مکتب نقاشی زندیه را پایه گذاری کردند، آثاری درخور توجه به وجود نیامد.
تنها نسخه مهمی که نقاشی های آن از کیفیت تاریخی و هنری برخوردار هستند و رابط میان تحولات نگارگری ایرانی در اواخر دوران صفویه تا دوران قاجار به شمار می آیند، کتاب تاریخ جهانگشای نادری، به قلم میرزا مهدی استرآبادی و به تاریخ 1175 هجری قمری است که دارای 23 نگاره با کیفیت عالی است.
گذشته از چند نسخه انگشت شمار و کم اهمیت دوران قاجار، مهم ترین نسخه دارای نقاشی، کتاب هزار و یک شب عبداللطیف طسوجی، متعلق به کتابخانه موزه کاخ گلستان تهران است. این کتاب مشتمل بر شش مجلد مصور است و نقاشی های آن از سال 1269 تا 1276 هجری قمری توسط صنیع الملک و شاگردانش در تهران انجام شده است.
نگاره های این کتاب شیوه نقاشی دوران قاجار را که بر پایه تحولات نقاشی اواخر دوران صفوی و دوران زند شکل گرفته است، به نمایش می گذارد.
با وجود تاثیرات مغرب زمین که باعث تحولات نقاشی ایرانی در دوران صفوی و پس از آن شد، شیوه نقاشی قاجاری نگاره های هزار و یک شب، ویژگی ها و سنت های نقاشی ایرانی را پاس داشته و بر همان اساس شکل گرفته و تحولات تاریخی نقاشی ایرانی را باز می نماید.
منابع:
-
کتاب “شاهکارهای نگارگری ایران”، سیر تحول نگارگری ایران، عبدالمجید حسینی راد
Visits: 1
